Ηλεκτρονικά Κοινωνικά Δίκτυα

Κοινωνική δικτύωση είναι η συγκέντρωση ή συμμετοχή των ατόμων σε συγκεκριμένες

ομάδες, όπως για παράδειγμα οι αγροτικές κοινότητες, οι γειτονιές, οι χώροι εργασίας, 

τα πανεπιστήμια και τα σχολεία. Ο άνθρωπος επειδή είναι κοινωνικό ον, είχε πάντα την

επιθυμία να αναπτύσσει σχέσεις, φιλικές, συγγενικές, ερωτικές ή επαγγελματικές. Δεν

μπορεί να ζήσει χωρίς επικοινωνία με άλλα άτομα, αφού μέσα από την αλληλεπίδρασή του

με αυτά αποκτά υπόσταση, καλύπτει βασικές του ανάγκες, ανταλλάσσει ιδέες και απόψεις

και γίνεται σοφότερος. Ένα κοινωνικό δίκτυο επομένως, είναι μια κοινωνική δομή που

αποτελείται από άτομα τα οποία συνδέονται ή δεσμεύονται μεταξύ τους με έναν ή

περισσότερους συγκεκριμένους τύπους αλληλεξάρτησης όπως η φιλία, η συγγένεια, τα

κοινά ενδιαφέροντα, οι οικονομικές συναλλαγές κλπ. Δεν είναι ίσως υπερβολή να

ισχυριστούμε ότι τα θέματα και τα ενδιαφέροντα των κοινωνικών δικτύων είναι τόσο ποικίλα

και πλούσια όσο η ιστορία του κόσμου μας.

Παράλληλα, η μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στη δημιουργία ψηφιακών

συστημάτων ευρείας χρήσης, όπως οι υπολογιστές και το Διαδίκτυο, στα οποία μπορεί να

έχει πρόσβαση ο καθένας. Το Διαδίκτυο έχει εξελιχθεί σε ένα πολύ ισχυρό μέσο από το

οποίο μπορούμε να βρούμε ό,τι πληροφορία θέλουμε, να ψυχαγωγηθούμε, να

επικοινωνήσουμε με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, γνωστούς ή άγνωστους, και να

ανταλλάξουμε ιδέες και απόψεις. Έτσι, η κοινωνική δικτύωση σήμερα είναι ιδιαίτερα

δημοφιλής στην online μορφή της, δηλαδή σε απευθείας σύνδεση στο Διαδίκτυο, όπου τα

κοινωνικά δίκτυα ονομάζονται ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα. Αυτό συμβαίνει διότι το

Διαδίκτυο είναι γεμάτο με εκατομμύρια άτομα που επιθυμούν να γνωρίσουν άλλους

ανθρώπους, να αναπτύξουν φιλίες ή επαγγελματικές συμμαχίες, να αναζητήσουν εργασία,

να σχηματίσουν ομάδες και να μοιράζονται από πρώτο χέρι πληροφορίες και εμπειρίες

σχετικά με τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά τους.

Όταν πρόκειται για online κοινωνική δικτύωση, χρησιμοποιούνται ιστοσελίδες γνωστές ως

ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν ως

online κοινότητες των χρηστών Διαδικτύου. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε ιστότοπου,

τα μέλη της online κοινότητας έχουν κοινά ενδιαφέροντα όπως κάποιο χόμπι, τη θρησκεία ή

την πολιτική. Η εγγραφή και πρόσβαση σε έναν ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης παρέχει στα

μέλη του άμεση και συνεχή κοινωνικοποίηση Αυτή η κοινωνικοποίηση μπορεί να

περιλαμβάνει την ανάγνωση του προφίλ των άλλων μελών και συχνά και την επικοινωνία

μαζί του.

Οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων συνδέονται μεταξύ τους αναπτύσσοντας σχέσεις και

εκθέτουν τον εαυτό τους και την προσωπική τους ζωή, συχνά και σε αγνώστους. Πολλοί

άνθρωποι, οι οποίοι παλαιότερα δεν έκαναν χρήση υπολογιστών, τώρα έχουν εθιστεί σε

αυτούς με σκοπό τη χρήση κοινωνικών δικτύων και ειδικότερα του facebook. Όμως οι νέες

σχέσεις και φιλίες που αναπτύσσονται μέσω των κοινωνικών δικτύων δεν είναι εντελώς

αθώες. Αντιθέτως μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνες. Υπάρχουν άτομα που έχουν πέσει

θύματα εκμετάλλευσης ή βίας μέσω των κοινωνικών δικτύων, έχουν αποκτήσει εξάρτηση

από αυτά ή προβάλλουν τον εαυτό τους σαν κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι.

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ή ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα, έκαναν την εμφάνισή

τους το 2002 με το Friendster. Οι ιστοσελίδες αυτές επιτρέπουν στα άτομα να παρουσιάσουν

τους εαυτούς τους, να αναπτύξουν την κοινωνική τους δικτύωση, καθώς και να

δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν συνδέσεις με άλλους χρήστες. Η ιστοσελίδα κοινωνικής

δικτύωσης όμως που ξεχώρισε ανάμεσα στις άλλες είναι το facebook. Με περισσότερους

από 800.000.000 χρήστες σήμερα, το facebook είναι αναμφισβήτητα η δημοφιλέστερη

ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης. Άλλα γνωστά κοινωνικά δίκτυα είναι τα Youtube,

Myspace, Twiiter, LinkedIn, Google+ κτλ.

Επιπτώσεις από τη χρήση ηλεκτρονικών

κοινωνικών δικτύων

«Έχουμε υποστεί μια κοινωνική αλλαγή τα τελευταία τέσσερα ή πέντε χρόνια και τώρα

σχεδόν ο κάθε φοιτητής διαχειρίζεται τις σχέσεις του μέσω του Facebook», καθηγητής W. K.

Campbell, του Πανεπιστημίου της Georgia των Η.Π.Α.

Τα κοινωνικά δίκτυα δεν αποτελούν δημιούργημα κάποιας μεγάλης εταιρείας. Όταν έγιναν

δημοφιλή από τους ενδιαφερόμενους, ήρθε σαν αποτέλεσμα η τεράστια αναγνωρισιμότητα.

Η χρήση τους αποτελεί μια συνεχώς ανερχόμενη τάση γιατί απευθύνονται σε όλο τον κόσμο

ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Ο λόγος της τεράστιας διάδοσής τους είναι η δημιουργία

μίας εικονικής πραγματικότητας άνευ περιορισμών.

Πλέον είναι κοινά αποδεκτό ότι τα κοινωνικά δίκτυα ασκούν έντονη επιρροή στην κοινωνία.

Το Facebook αποτελεί πλέον σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη των ανθρώπινων

σχέσεων. Στην ταινία «The Social Network», που αναφέρεται στη ζωή του ιδρυτή του

Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ, καθίσταται σαφές ότι το δίκτυο προσέλκυσε τους νέους

ηλικίας 18-30 ετών που επιδόθηκαν σε ένα παιχνίδι ηλεκτρονικού κουτσομπολιού.

Ωστόσο τα κοινωνικά δίκτυα θεωρούνται από πολλούς ότι καλύπτουν τις κοινωνικές τους

επιθυμίες. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούν για την καλλιέργεια των

ενδιαφερόντων τους.

Βέβαια, η κοινωνική δικτύωση έχει ένα σοβαρό μειονέκτημα. Η υπερβολική χρήση από

προσωπικής πλευράς, τις περισσότερες φορές οδηγεί στον εθισμό, πράγμα ανησυχητικό όχι

μόνο για τους γονείς των παιδιών αλλά και για τους εργοδότες των εργαζομένων.

Οι επιπτώσεις από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι και θετικές και αρνητικές και

αφορούν ποικίλους τομείς της ζωής του ανθρώπου, όπως η εργασία, η ψυχολογία και η

ιδωτικότητα.

Προστασία προσωπικών δεδομένων

Εκατοντάδες εκατομμύρια είναι πλέον οι χρήστες του facebook και των άλλων κοινωνικών

δικτύων, οι οποίοι μοιράζονται δίχως δισταγμό τις πιο προσωπικές στιγμές τους σε

οποιοδήποτε μέρος και αν βρίσκονται. Το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο που διαθέτει

σήμερα το Facebook είναι η τεράστια βάση δεδομένων του από στοιχεία σχετικά με την

ηλικία, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο και τα ενδιαφέροντα κάθε χρήστη. Το δίκτυο

προσφέρει υπηρεσίες όπως δυνατότητα πρόσβασης από το κινητό και δυνατότητα

γεωγραφικού εντοπισμού. Για παράδειγμα το προσωπικό του «Places», μιας εφαρμογής

γεωγραφικού εντοπισμού που ενσωματώθηκε πρόσφατα στη συγκεκριμένη πλατφόρμα των

κοινωνικών δικτύων επισημαίνει πως η ασφάλεια των κοινωνικών δικτύων δεν είναι μεγάλη.

Στον αντίποδα βρίσκεται η άποψη των υπευθύνων του Facebook που υποστηρίζει ότι είναι

ικανοποιητική, ενώ προσθέτει πως το “Places” έχει την δυνατότητα εκούσιας

ενεργοποίησης.

Τα κοινωνικά δίκτυα είναι μεν πιο φιλικά στους χρήστες αλλά δεν είναι ασφαλή. Για

παράδειγμα, μέσω των διαφημίσεων που εμφανίζονται σε αυτά, κάποιοι έχουν πρόσβαση

στο προφίλ μας. Εργοδότες μπαίνουν στα προφίλ των υποψηφίων για να βρουν προσωπικά

στοιχεία και να δουν αν θα τους απορρίψουν ενώ η προστασία των προσωπικών δεδομένων

είναι θεμελιώδες δικαίωμα.

Εργασία

Οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο κυρίως για δύο λόγους. Ο ένας

είναι σαφώς ο ατομικός, για προσωπική ψυχαγωγία δηλαδή και ο άλλος ο σχετιζόμενος με

τη δουλειά, δηλαδή το πώς μπορεί να συμβάλλει θετικά σε αυτήν. Από ατομική πλευρά, η

κοινωνική δικτύωση καθιστά την ικανοποίηση μιας ισχυρής ανάγκης του ανθρώπου, την

επικοινωνία του με τους άλλους ανθρώπους. Από την εργασιακή πλευρά τα κοινωνικά

δίκτυα έχουν αποδειχθεί ότι συνεισφέρουν θετικά στην ανάπτυξη ισχυρότερων σχέσεων

ανάμεσα στους συναδέλφους, τους συνεργάτες και τους πελάτες μιας επιχείρησης.

Σύμφωνα με την εφημερίδα Times, τα κοινωνικά δίκτυα, όπως το Myspace και το Facebook,

μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την επαγγελματική σταδιοδρομία κάποιου, καθώς

γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή ως χώροι αναζήτησης προσωπικού και στελεχών. Η

εφημερίδα στο άρθρο της παραθέτει στοιχεία κορυφαίας εταιρείας εύρεσης προσωπικού,

σύμφωνα με τα οποία το 62% των Βρετανών υψηλόβαθμων στελεχών διατηρούν προφίλ σε

διάφορα κοινωνικά δίκτυα και "συλλέγουν" κάθε είδους πληροφορίες για το προσωπικό της

εταιρείας τους. Παράλληλα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του επαγγελματικού κοινωνικού

δικτύου Viadeo, ένας στους πέντε εργοδότες χρησιμοποιεί τα online κοινωνικά δίκτυα για να

ελέγξει πώς οι υποψήφιοι εργαζόμενοι παρουσιάζουν τον εαυτό τους σε αυτά. Τα 2/3 όσων

ανταποκρίθηκαν στην έρευνα, δήλωσαν πως οι πληροφορίες που συλλέγουν, επηρεάζουν

σημαντικά την απόφαση πρόσληψης. Μάλιστα, το 1/4 των ερωτηθέντων δήλωσε ότι άλλαξε

γνώμη και δεν προσέλαβε κάποιον υποψήφιο εξαιτίας του προφίλ του σε κοινωνικό δίκτυο.

Η χρήση των κοινωνικών δικτύων σε ώρα εργασίας επηρεάζει την απόδοση των

υπαλλήλων. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη στη Μ. Βρετανία, το 6% των εργαζομένων

περνά πάνω από μια ώρα στα κοινωνικά δίκτυα. Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό οδηγεί όχι

μόνο σε αντιπαραγωγικότητα, αλλά και σε μεγάλη χρηματική ζημία. Επίσης ένα μεγάλο

ποσοστό μπαίνει στον λογαριασμό του έστω και για λίγο, αν και ελάχιστοι παραδέχονται ότι

αυτό επηρεάζει την ποιότητα της εργασίας τους. Δύο στους τρεις υποστηρίζουν ότι δεν

πρέπει να διακοπεί η επαφή με τα κοινωνικά δίκτυα εν ώρα εργασίας, ενώ οι υπόλοιποι το

θεωρούν αναγκαίο. Τελικό πόρισμα της μελέτης είναι η σημασία του ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου από τους αρμόδιους.

Κοινωνική δικτύωση ή κοινωνική μη εργασία;

Αυτό αποτελεί ένα πολύ επίκαιρο ερώτημα που απασχολεί ιδιαίτερα στις μέρες μας τις

σύγχρονες επιχειρήσεις. Μπορεί η χρήση των κοινωνικών δικτύων και γενικά του διαδικτύου

να φανεί περισσότερο προνομιακή παρά ‘’βλαβερή’’ στο τομέα της εργασίας;

Άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό το θέμα γνωρίζουν ότι οι εργαζόμενοι συχνά

χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο στην εργασία τους για προσωπικούς λόγους επισκεπτόμενοι

όχι και τόσο κατάλληλους ιστότοπους και ξεφεύγοντας από τη χρήση του για την εργασία.

Έρευνες έχουν δείξει πως οι νούμερο ένα ιστότοποι που επισκέπτονται οι εργαζόμενοι είναι

χώροι κοινωνικής δικτύωσης και ιδιαίτερα το facebook.

Το θέμα αυτό, έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές οι οποίοι είτε συμφωνούν, είτε

διαφωνούν, είτε και τα δύο. Αυτοί που είναι υπέρ των κοινωνικών δικτύων στη δουλειά

υποστηρίζουν ότι τα κοινωνικά δίκτυα προσφέρουν επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των

μελών μιας επιχείρησης και έχουν διευκολύνει τη δουλειά τους. Όμως τελικά πολλά από τα

μέσα τα οποία είχαν σχεδιαστεί για να συνεισφέρουν στην καλύτερη λειτουργία μιας

επιχείρησης, διαπιστώθηκαν ότι δε βοηθούν και τόσο τελικά, πράγμα που οδήγησε πολλές

επιχειρήσεις να πάψουν να τα χρησιμοποιούν. Επιπλέον λέγεται πως το ηθικό των

εργαζομένων είναι αδιαμφισβήτητα σημαντικό, όμως φαίνεται ότι με τη χρήση των

κοινωνικών δικτύων για προσωπικό τους όφελος έχει ως αποτέλεσμα να εξαρτώνται από

κάτι που δεν συμβάλλει άμεσα στην εργασία τους. Το ερώτημα είναι λοιπόν πώς είναι

δυνατόν να περιοριστεί η χρήση των κοινωνικών δικτύων μόνο για επαγγελματική χρήση.

Από την άλλη, υπάρχουν και αυτοί που είναι εντελώς κάθετη στο θέμα των κοινωνικών

δικτύων στο γραφείο. Θεωρούν ότι παρέχουν μειωμένη ασφάλεια, μεγάλη

νομική ευθύνη, κόστος και με τις λανθασμένες διαρροές επιχειρησιακών

πληροφοριών η επιχείριση πιθανόν να δυσφημιστεί, γεγονός που συντελεί στη

μείωση της παραγωγικότητας . Για παράδειγμα, διαπιστώθηκε πως μεγάλο

μέρος των εργαζομένων χρησιμοποιεί το facebook για προσωπική τους χρήση εν

ώρα εργασίας, μειώνοντας έτσι την αποδοτικότητα και την παραγωγικότητά

τους αφού αποσπούνται από τη δουλειά τους. Βέβαια με την σημερινή ανάπτυξη της

τεχνολογίας, οι εργαζόμενοι μπορούν να συμμετέχουν σε ατομικό επίπεδο κοινωνικής

δικτύωσης σε ελεγχόμενη ποσότητα αφού η χρήση του διαδικτύου στις μέρες μας μπορεί να

είναι ελεγχόμενη και επιλεκτική .

Έρευνες έχουν δείξει πως η κοινωνική δικτύωση στις επιχειρήσεις είναι σχετικά ένα νέο

φαινόμενο το οποίο όμως μπορεί με σιγανό και επώδυνο τρόπο να αντικαταστήσει την

χρήση άλλων προγραμμάτων συνεργασίας μεταξύ των μελών εντός και εκτός μιας

επιχείρησης. Αλλά αυτό απαιτεί μακρύ και σημαντικό δρόμο πριν φτάσει σε αυτό το σημείο.

Τελικά όμως ποια είναι η βέλτιστη προσέγγιση αυτού του θέματος; Δυστυχώς, δεν υπάρχει

μια σαφής απάντηση. Αυτό διαφέρει από επιχείρηση σε επιχείρηση. Για παράδειγμα παίζει

ρόλο η οργανωτική κουλτούρα, οι στόχοι της επιχείρησης, το ηθικό των εργαζομένων,

δημογραφικά στοιχεία και δεξιότητες, το κόστος και η διαθεσιμότητα αυτών των

τεχνολογικών μέσων κτλ. Σημαντικότερο ρόλο παίζει όμως η ανάγκη κάθε επιχείρησης για

επικοινωνία. Αν η ανάγκη για επικοινωνία είναι μεγάλη, τότε η χρήση των κοινωνικών

δικτύων είναι απαραίτητη και θα φανεί μάλιστα αρκετά κερδοφόρα και ωφέλιμη. Αν από την

άλλη αν η ανάγκη είναι μικρή ή ανύπαρκτη , τότε μάλλον δεν είναι απαραίτητη η χρήση των

κοινωνικών δικτύων. Ενώ αν η ανάγκη παρατηρείται σε μέσα επίπεδα, τότε συνίσταται η

χρήση των κοινωνικών δικτύων αλλά σε ελεγχόμενο βαθμό. Οι επιχειρήσεις πρέπει να

ζυγιάζουν όλους τους παράγοντες και έπειτα να πάρουν τα καταλληλότερα μέτρα για αυτές.

Ψυχολογία

Η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι πλέον ένα πολύ συχνό φαινόμενο και κατά συνέπεια

αποτελεί αντικείμενο μελέτης και της ψυχολογίας. Αφενός η επιστήμη της ψυχολογίας μπορεί

να ωφεληθεί από την παρατήρηση της συμπεριφοράς των ατόμων που είναι μέλη

κοινωνικών δικτύων και αφετέρου η χρήση των online κοινωνικών δικτύων έχει άμεση

συσχέτιση με την ψυχολογία του ανθρώπου. Η κατάχρηση των κοινωνικών δικτύων και του

κυβερνοχώρου γενικότερα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία των ατόμων.

Επίσης, όταν η χρήση των κοινωνικών δικτύων από άλλα μέλη στρέφεται εναντίον κάποιου,

αυτό επιδρά άμεσα στην ψυχολογία του. Είναι πολύ συχνά τα φαινόμενα παρενόχλησης,

δυσφήμησης, προσπάθειας χειραγώγησης μέσω των κοινωνικών δικτύων.

Κοινωνικά δίκτυα όπως το facebook συσχετίζονται και με έντονες ψυχολογικές επιδράσεις

όπως η κατάθλιψη. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική υλική

υπόσταση αλλά ανάγονται στη σφαίρα του ιδεατού. Παρόλα αυτά, ασκούν επιρροή στον

ψυχολογικό κόσμο της νεολαίας και αλλάζουν τη μορφή και τη λειτουργία των σχέσεων.

Αυτή η επιρροή μπορεί να καταλήξει ακόμα και σε κατάθλιψη.

Μια πρόσφατη μελέτη της ψυχολογίας αποκαλύπτει υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού στο

Facebook. Οι online ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook μπορεί να είναι

χρήσιμα εργαλεία για την ανίχνευση αν κάποιος είναι ναρκισσιστής. Οι άνθρωποι που είναι

ναρκισσιστές χρησιμοποιούν το Facebook για να προωθήσουν τον εαυτό τους με τρόπο 

που μπορούν να αναγνωριστούν από τους άλλους. Οι ερευνητές, των οποίων τα

αποτελέσματα περιλαμβάνονται στο τεύχος Οκτωβρίου του περιοδικού Personality and

Social Psychology Bulletin, έδωσαν ερωτηματολόγια προσωπικότητας σε περίπου 130

χρήστες του Facebook, ανέλυσαν το περιεχόμενο της σελίδας και έβαλαν ανεκπαίδευτους

ανθρώπους να δουν την ιστοσελίδα και να βαθμολογίσουν το ναρκισσισμό του κάθε

ατόμου. Οι ερευνητές βρήκαν ότι ο αριθμός των φίλων στο Facebook και τα wallposts στο

προφίλ συσχετίζονται με τον ναρκισσισμό. Αυτό κατά τους ερευνητές είναι σύμφωνο με το

πώς συμπεριφέρονται οι ναρκισσιστές στον πραγματικό κόσμο και με τη σύναψη ρηχών

σχέσεων. Οι παρατηρητές χρησιμοποιούν τρία κριτήρια - ποσότητα των κοινωνικών

αλληλεπιδράσεων, την ελκυστικότητα του ατόμου και τον βαθμός της αυτοπροβολής στο

πλαίσιο της κύριας φωτογραφίας - για να σχηματίσουν μια εικόνα της προσωπικότητας του

ατόμου.

Από εργασία της ερευνητικής ομάδας του 1ου Γενικού Λυκείου Χανίων